Namazda, səcdədə Azərbaycan dilində dua etmək

Namaz İslamın beş əsas şərtlərindəndir. Bəndə bu ibadəti yerinə yetirməklə həm Allahın əmrinə tabelə olub böyük savab qazanır, həm də mənəvi olaraq müxtəlif naqisliklərdən arınır. Qıldığımız namaz müəyyən hərəkətlər, zikr və dualar, həmçinin Quran surələrindən, ayətlərindən ibarət olub, təyin edilmiş vaxtda müəyyən bir nizam içərisində icra edilir.

Namazda istər səcdədə olsun, istər dua məqamı olan yerlərdə olsun əsas qayda onun ərəb dilində oxunmasıdır. Ərəb dilindən başqa bir dildə dua etməklə əhli-sünnət alimləri arasında görüşlər məzhəblərə görə aşağıdakı kimidir:

Hənəfi məzhəbinin mötəbər görüşünə görə namazda, xüsusən səcdədə ərəb dilindən başqa bir dildə dua etməklə “təhrimən məkruhdur”, yəni harama yaxın olan məkruhluq.

Ümumiyyətlə təfsilatlı izah vermək üçün deyə bilərik ki, namaz içərisində səcdədə edilən duaların hökmünə təsir edəcək amillər belədir:

1- Edilən duanın məzmunu: Yəni, duanın ibadətlə əlaqəli olub-olmaması və ya  dünyalıq bir şey üçün olub olmaması

3- Edilən duanın qeyri-ərəb dilində olması

4- Dua edənin ərəb dilində tələffüz etməkdə aciz olub-olmaması 

 "إنَّ هذه الصلاةَ ، لا يَصلُحُ فيها شيءٌ من كلامِ النَّاسِ ، إنما هو التَّسبيحُ ، و التَّكبيرُ ، و قراءةُ القرآنِ"

Beləliklə alimlər  hədisdə keçən “insanların sözündən bir şey söyləmək” ifadəsini açıqlayaraq misal verib demişlər ki, Allahdan başqasından istənilməsi imkansız olmayan şeylərdir. Yəni, həyatda yaşayan hər hansı bir insanın təmin edə biləcəyi bir istəkdir və ya yardım tələbi. Məsələn, “məni bir qadınla evləndir” və ya “mənə filan şeyi ver” şəklindəki istəklər buna nümunədir.

Ərəb dilini tələffüz etməyi bacarmayanlar namazda daha öncə qeyd etdiyimiz kimi, məşru olan duaları (şəriətə uyğun və  icazə verilən) öz dilində edə bilər. 

Maliki məzhəbinin mötəbər görüşünə görə ərəb dilində tələffüz edə bilən şəxs üçün qeydi ərəb dildə dua etməsi məkruhdur, ərəb dilində tələffüz edə bilməyən şəxs üçün isə icazəlidir. Namazda duanın qeyri-ərəb dilində icazəli olmasına dəlil olaraq İmam Müslimin rəvayət etdiyi  aşağıdakı hədisi dəlil vermək olar:

"َأقْرَبُ ما يَكونُ العَبْدُ مِن رَبِّهِ وهو ساجِدٌ، فأكْثِرُوا الدُّعاءَ"

Yuxarıdakı hədisdə duanın dili qeyd olunmamışdır  və İslam Hüququnda "Çətinlik asanlığı gətirər" fiqhi qaydasına əsaslanaraq kim ərəb dilində tələffüz etməkdə aciz olarsa ona öz dilində dua etməsi caizdir.

1- Edilən dua məsur (Peyğəmbər s.a.s. və səhabələrindən nəql olunan dualar) olmalı 

2- Dua edən şəxs ərəb dilində tələffüz etməkdə aciz olmalı .

Lakin əgər edilən dua məsur olmazsa, yəni özündən fikirləşib söyləyərsə bu zaman ərəb dilində tələffüz etməkdə aciz olsa belə öz dilində söyləməsi icazəli deyildir və namaz batil olar. Bir sözlə Şafii məzhəbində qeyri-ərəb dilində özündən dua fikirləşib namazda söyləmək namazı batil edər.

Hənbəli məzhəbində bu məsələnin bölgüsünü fərqli şəkildə edərək belə deyirlər:

1. Əgər namazda edilən duanın məzmunu axirət ilə əlaqəli olarsa – Allahdan bağışlanma istəmək, halal ruzi istəmək və ya günah əməllərdən qorunmağı istəmək kimi – belə duaların, Peyğəmbər s.a.s. və səhabələrindən nəql olunan dualar olması şərt deyil. Belə məzmunlu duaları nəqllərə istinad etmədən də namazda istəmək olar.

2. Əgər namazda edilən duanın məzmunu yuxarıdakı kimi, axirət ilə əlaqəli deyilsə və belə duaların məzmunu hədislərlə də nəql edilməyibsə, onda bu duaları namazda söyləmək icazəli deyil. Bu qəbildən olan duaları namazda söyləmək Hənbəli məzhəbinə görə namazı batil edər.

Bu haqda Hənbəli alimlərindən İbni Qudamə öz kitabında belə yazır: “Namazda dünya ləzzətləri (mənfəətləri) və şəhvətləri (istəkləri) ilə bağlı , insanların söhbətinə və arzularına bənzəyən dualar etmək caiz deyildir. Məsələn:

Nəticə etibarilə Hənbəli məzhəbində ərəb dilində tələffüz edə bilməyən şəxs, namazda səcdədə axirətə aid olan duaları öz dilində edə bilər. Lakin axirətə aid olmayan, Allah təaləyə yaxınlaşmaq niyyəti daşımayan,yalnız dünyəvi ləzzətlər və şəhvətlər üçün edilən duaları öz dilində etməsi icazəli deyildir. Bu duaları ərəb dilində söylənilsə belə namaz batil olar.

Doğrusunu Allah bilir!